KRIOTERAPIA — czyli lecznicze zimno

CO TO TAKIEGO?

KRIOTERAPIA — to niefarmakologiczna technika stosowana w terapii wielu ciężkich i przewlekłych chorób. Nazywana jest inaczej kriostymulacją ze względu na ciąg przyczynowo-skutkowy, wywołany przez odwracalne reakcje i efekty fizjologiczne, które powoduje w organizmie niska temperatura. Metoda ta wykorzystuje krótkotrwałe działanie niskich temperatur na tkanki.

Aby zrozumieć procesy zachodzące w tkankach poddanych działaniu zimna można posłużyć się podziałem wg A.Y.Baranova i T.A. Malysheva z Peterburskiego Uniwersytetu Niskich Temperatur i Żywienia którzy rozróżnili trzy wartości temperaturowe w zakresie niskich temperatur:

• temperatura niższa od temperatury normalnej otoczenia gazowego czy wodnego nazywana hipotermiczną, np. 12°C kąpieli wodnej
• temperatura lodowa (glacjalna): – 0°C
• temperatura kriogeniczna: – 150°C i niżej

Zimno stosowane jest w:

— medycynie w celu niszczenia patologicznych I przed-nowotworowych tkanek (kriochirurgia),

—rehabilitacji jako kriostymulacja miejscowa lub ogólnoustrojowa.

KRIOREHABILITACJA ?

Jest to połączenie krioterapii i stosowanej po niej, w celu zwiększenia i utrwalenia efektów leczenia, kinezyterapii.

Dzięki korzyściom, wynikającym z przeprowadzenia tych zabiegów, dochodzi do wytworzenia lepszych warunków do zastosowania kinezyterapii, jak również uzyskania lepszych wyników procesu rehabilitacji.

LÓD CZY, NADMUCH AZOTEM, – CO WYBRAĆ?

W zależności od stanu (ostry/przewlekły) uszkodzenia stosuje się różne sposoby schładzania tkanek. Związane jest to z głębokością, na jaką oddziałuje zimno zastosowane w danej formie, tzn. masaż lodowy czy okłady lodowe w przeciwieństwie do chemicznych produktów i gazów, znoszą nie tylko powierzchowny ból, ale również wpływają na uszkodzone tkanki miękkie, dzięki temu są znacznie skuteczniejsze. Uważa się, iż najszybszy i najdłuższy efekt terapeutyczny uzyskuje się wykorzystując kruszony lód, nie zaś jego odpowiedniki.

Stan ostry – np. okłady plastikowymi woreczkami wypełnionymi kostkami lodu lub schłodzonym silikonowym żelem; masaż kostką lodu.

Stan przewlekły – np. nadmuchy z wykorzystaniem ciekłego azotu, schłodzonego powietrza, jak również dwutlenku węgla; aerozole oziębiające.

TROCHĘ O KORZYŚCIACH, CZYLI DZIAŁANIE KRIOTERAPII:

Związane jest ono z szeregiem korzystnych zjawisk fizjologicznych, tj. efekt:

przeciwbólowy – zimna temperatura wpływa na układ nerwowy, powodując czynnościowe wyłączenie receptorów czuciowych, tzn. nocyceptrów (receptorów bólowych) oraz ich połączeń z proprioreceptorami (receptory czucia głębokiego), a także zwolnienie przewodnictwa we włóknach czuciowych, co przyczynia się do zmniejszenia lub uśmierzenia bólu,

przeciwobrzękowy – zimno powoduje przekrwienie tętnicze w okolicy obrzęków okołostawowych z równoczesnym zwiększeniem filtracji włośniczkowej oraz poprawia drożność naczyń chłonnych drenujących przestrzeń międzykomórkową, w efekcie ułatwia to odpływ chłonki z danego miejsca i zmniejsza powstały obrzęk lub powoduje jego ustąpienie,

krążeniowy – związany jest z mikrokrążeniem, tzn. początkowe działanie niskiej temperatury powoduje obkurczenie lub zamknięcie zwieraczy przedwłośniczkowych, co powoduje skurcz naczyń i zmniejszenie lub zahamowanie przepływu krwi wyniku czego utlenowana krew wraca do dużych naczyń i „prawego serca”. Później następują reakcje obronne, mające na celu zminimalizowanie utraty ciepła. Powodują one rozszerzenie naczyń krwionośnych, czego efektem jest wzrost ukrwienia tkanek i uzyskanie ich przekrwienia,

nerwowo-mięśniowy – kriogeniczne temperatury pozwalają na obniżenie napięcia mięśniowego dzięki zmniejszeniu przewodnictwa nerwowego oraz obniżenie reaktywności obwodowych zakończeń czuciowo-nerwowych, co zmniejsza ich pobudliwość i podnosi próg odczuwanego bólu,

odpornościowy – temperatury poniżej zera powodują pobudzenie odporności komórkowej i humoralnej,

hormonalny – w wyniku zimna następuje wzrost wydzielania beta-endorfin, ACTH, kortyzonu, adrenaliny oraz noradrenaliny,

metaboliczny – następuje obniżenie stężenia mleczanów i histaminy w zmienionych zapalnie tkankach.

Ponad to zauważa się korzystny wpływ krioterapii na psychikę pacjentów, tzn. obserwuje się u nich poprawę nastroju, uczucie odprężenia, relaksu, a także zmniejszenie problemów z bezsennością.

W przypadku zastosowania krioterapii ogólnoustrojowej obserwuje się wszystkie wyżej wymienione efekty. Natomiast w krioterapii miejscowej zauważalne są tylko efekty miejscowe, czyli przeciwbólowy, nerwowo-mięśniowy, przeciwobrzękowy i krążeniowy.

KRIOTERAPIA OGÓLNOUSTROJOWA

– wykonywana w kriokomorach (duże, zamknięte pomieszczenie dla kilku osób; zabiegowi poddawane jest całe ciało) lub kriosaunach (jednokomorowe pomieszczenie dla jednej osoby; zabieg nie obejmuje głowy pacjenta).

Ilustracja 1: fot. Ireneusz Dzierżek, zabieg krioterapii miejscowej, temp. – 158° C

KRIOTERAPIA MIEJSCOWA

• polega na oddziaływaniu niską temperaturą bezpośrednio daną okolicę, aby ułatwić prowadzenie rehabilitacji zajętych stawów,
• wykorzystuje się w niej:

– urządzenia, dzięki którym uzyskuje się bardzo niskie temperatury z wykorzystaniem ciekłego azotu (od -150 do -196 ̊C), schłodzonego powietrza (-35 ̊C), jak również dwutlenku węgla (-78 ̊C),

– okłady woreczkami z schłodzonym silikonowym żelem

– masaż kostką lodu

– kąpiele w śniegu

– okłady schłodzonymi ręcznikami

– aerozole oziębiające

– kompresy chłodzące

Podział krioterapii miejscowej w zależności od czasu trwania zabiegu:

— krótkotrwałe (30s – kilka minut),

— przerywane (kilkuminutowe aplikacje, które powtarzane są co kilka minut),

— długotrwałe.

KIEDY STOSOWAĆ?

Zabiegi te znajdują bardzo szerokie zastosowanie zarówno w wielu jednostkach chorobowych, w przypadku urazów, jak również w odnowie biologicznej, np.:

• choroby reumatyczne (ZZSK, RZS, )
• osteoporoza
• zmiany zapalne
• zmiany pourazowe narządu ruchu (skręcenia, stłuczenia, złamania)

POMIMO TAK SZEROKIEGO ZASTOSOWANIA ISTNIEJĄ PRZECIWWSKAZANIA DO STOSOWANIA TEJ TERAPII:

• nietolerancja zimna
• ostre schorzenia dróg oddechowych
• krioglobulinemia
• choroba Raynauda
• zmiany skórne o charakterze ropno – zgorzelinowym
• zaawansowane choroby sercowo – krążeniowe

Dlaczego nie? – przykłady:

Wychłodzenie organizmu lub odmrożenia – do odmrożeń dochodzi, wtedy gdy organizm chce dla nas dobrze, tzn. w sytuacji gdy temperatura otoczenia zaczyna niebezpiecznie spadać, ludzki organizm jako podstawowe zadanie stawia sobie ochronę tego, co dla niego najważniejsze, czyli organów wewnętrznych (np. serca), których prawidłowe funkcjonowanie jest mu potrzebne do przeżycia. By nie tracić ciepła zaczyna obkurczać naczynia krwionośne, co prowadzi do stopniowego ograniczenia ukrwienia skóry, tkanki podskórnej oraz mięśni. W przypadku zastosowania krioterapii, doszłoby do pogorszenia stanu pacjenta, ponieważ początkowo powoduje ona zmniejszenie lub zahamowanie przepływu krwi.

Nietolerancja zimna lub nadwrażliwość na nie – uczulenie na zimno czy pokrzywka z zimna, to potoczne nazwy dolegliwości związanych z reakcją na gwałtowny spadek temperatury, spowodowany, np. spadkiem temperatury powietrza, spożyciem zimnego pokarmu lub napoju, kąpielom w zimniej wodzie lub chłodnym wiatrem. Nie wskazuje się określonej temperatury, ponieważ jest to sprawa indywidualna. Objawia się ono, np. zaczerwienieniem i podrażnieniem skóry, bąblami pokrzywkowymi, obrzękiem, silnym świądem i pieczeniem skóry, katarem, napadem kaszlu lub dusznościami.

Miejscowe zaburzenia ukrwienia – zaburzenia mikrokrążenia doprowadzają do wielu patologii naczyń krwionośnych. Dochodzi do: nagromadzenia leukocytów obojętnochłonnych, które przyklejają się do śródbłonka naczyń włosowatych i utrudniają przepływ krwi; wydzielania przez leukocyty obojętnochłonne substancji, które uszkadzają śródbłonek naczyniowy i okoliczne tkanki, co prowadzi do patologicznego wylewu osocza krwi poza naczynie, obrzęku i stanu zapalnego oraz degeneracji tętniczek; nagromadzenia się nadmiaru płynu tkankowego w kapilarach żylnych, co prowadzi do okołożylnego stanu zapalnego i zapalenia żył; znaczenia zwiększenia przepuszczalności naczyń włosowatych, przez co przenika przez nie, nie tylko część płynna krwi, ale również elementy morfotyczne. Wszystko to prowadzi do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania naczyń krwionośnych, które poddane krioterapii zostałyby dodatkowo nadwyrężone.

Krioglobulinemia – jest to schorzenie objawiające się występowaniem w osoczu patologicznych białek, immunoglobulin, które rozpuszczają się w temperaturze 37 ̊C, a wytrącają przy jej spadku poniżej 5 ̊C. Objawia się ogólnym osłabieniem, plamicą naczyniową, bólami stawów, a także uszkodzeniem, co najmniej jednego, narządu wewnętrznego, które spowodowane jest odkładaniem się immunokompleksów w ścianach naczyń, utrudniając tym samym przepływ krwi oraz powodując zapalenie ścian naczyń. Zastosowanie krioterapii przyczyniłoby się do przyspieszenia wytrącania patologicznych białek w naczyniach.

Choroba Raynauda – to związana z zaburzeniami naczynioworuchowymi, przypadłość o nieznanej etiopatologii. Objawia się występowaniem nagłego zblednięcia, potem kolejno zasinienia i zaczerwienienia palców rąk, stóp, nosa lub uszu, którym towarzyszyć może zdrętwienie, mrowienie i ból, a nawet wystąpienie owrzodzeń. Czynnikiem wywołującym dolegliwości jest zimno lub stres, dlatego zaleca się m. in. unikania ekspozycji na zimno, ograniczenie spożywania napojów z kofeiną i preparatów powodujących skurcz naczyń krwionośnych.

Autor: Kamińska Justyna

Źródła:

Stanek A., Cieślar G., Mrowiec J. i wsp. „Krioterapia w praktyce klinicznej.”

Ciosek Ż., Drozd A., Szylińska A i wsp. „Działanie krioterapii ogólnoustrojowej i kinezyterapii na ciśnienie tętnicze.”

Sieroń A., Pasek J., Mucha R. „Krioterapia w rehabilitacji”.

http://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,zimno–zimniej–odmrozenie,artykul,1635808.html (dn. 11.05.2018r.).

https://www.pfm.pl/baza_chorob/choroby-serca-i-krazenia/zaburzenia-mikrokazenia—obrzeki-i-choroby-zyl/364 (dn.11.,5.2018r.).

https://kobiecosc.info/alergia-na-zimno/ (dn.11.05.2018r.).

http://www.ukladu-krazenia.objawy.net/Objawy+Krioglobulinemii (dn.11.05.2018r.).

http://www.ukladu-krazenia.choroby.biz/Krioglobulinemia (dn.11.05.2018r.).

http://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/najczestsze-objawy-chorobowe,objaw-raynauda—symptomy–przebieg–leczenie,artykul,1721267.html (dn.11.05.2018r.).